Thừa Thiên Huế Thừa Thiên Huế
Cuốn sách “Tết Aza của người Tà Ôi” của Khánh Phong là tác phẩm nghiên cứu về lễ tết truyền thống của người Tà Ôi. Tác giả đã tìm hiểu hàng trăm trang tư liệu và nghiên cứu các công trình liên quan để tái hiện bức tranh toàn cảnh về Tết Aza. Cuốn sách chia thành 4 phần chính, nói về nguồn gốc và tổ chức của Tết Aza, nghi lễ trong lễ tết, các trò chơi và sự biến đổi của lễ tết qua thời gian.
Bìa cuốn sách giới thiệu về tết Aza của Khánh Phong
Nhà nghiên cứu Trần Nguyễn Khánh Phong cho biết, để hoàn tất công trình này, tác giả đã tỉ mẩn ghi chép hàng trăm trang tư liệu qua các đợt điền dã, sưu tầm, ghi chép của nhiều nhân chứng văn hóa người Tà Ôi nổi tiếng như Nghệ nhân Nhân dân Quỳnh Hoàng (Cu Xân), Nguyễn Hoài Nam (Pi Hooih Cu Lai), Hồ Văn Hạnh (Vỗ Dương, A Đốt), A Ren Đời, Ta Dưr Tư… Tác giả cũng đã nghiên cứu 23 công trình có liên quan đến tết cổ truyền Aza của người Tà Ôi được công bố trên các báo, tạp chí từ năm 1984 đến nay. Theo đó, các công trình nói trên chủ yếu phản ảnh các nội dung liên quan đến người dân tộc thiểu số Tà Ôi: việc thờ cúng thần linh; văn hóa nghề truyền thống (canh tác nương rẫy, săn bắt thú, đánh cá, dệt zèng, đan lát, làm nhạc cụ…); nghệ thuật diễn xướng; nghệ thuật trang trí (cột lễ đâm trâu, trang trí đàn cúng…); văn hóa giao tiếp (đón khách, tiễn khách, kết nghĩa giữa các làng kalơơ…). Chừng đó là chưa đủ cho bức tranh toàn cảnh về Tết Aza cổ truyền của người Tà Ôi vốn vô cùng phong phú. Công trình của Trần Nguyễn Khánh Phong gồm có 4 phần chính.
Phần 1: Tổng quan về người Tà Ôi ở Việt Nam và nguồn gốc Tết Aza cổ truyền. Người Tà Ôi có hai cách đón Tết Aza, đó là Tết Aza Koonh hay còn gọi là Tết Aza Pựt (tết lớn, thường tổ chức 5 năm một lần), và Tết Aza Kăn hay còn gọi là Tết Aza Kâr loh ku (tết nhỏ, tổ chức thường niên). Tác giả đã thống kê thời gian, 13 ngôi làng từng tổ chức lễ Tết Aza trên địa bàn huyện A Lưới.
Phần 2: Lễ tết Aza cổ truyền của người Tà Ôi qua thực hành nghi lễ. Công việc chuẩn bị lễ vật cho Tết Aza là rất quan trọng và có điều kiêng cử là không cho người lạ vào làng. Thực hành nghi lễ Tết Aza phản ảnh thế giới quan độc đáo của người Tà Ôi. Lễ tết Aza được xem như là nghi lễ lớn nhất trong năm, người Tà Ôi cúng tạ ơn các vị thần linh, đặc biệt là nữ thần Tro (thần Lúa)… Nghi lễ Tết Aza được tổ chức trong 3 lần cúng, bao gồm lễ cúng ở rẫy, lễ cúng ở nhà, lễ cúng ở cộng đồng làng.
Phần 3: Lễ tết Aza cổ truyền của người Tà Ôi qua phần hội. Có 11 trò chơi trong ngày Tết Aza được tác giả thống kê: Parrung (leo cột cao), Chook mưk (đi chống chân lên trời), Peenh Panneeh (bắn nỏ)…
Phần 4: Sự biến đổi Tết Aza qua thời gian, trong bối cảnh phát triển xã hội đương đại. Đến nay, việc nghiên cứu về tết Aza cổ truyền của người Tà Ôi vẫn còn rất ít ỏi. Công trình nghiên cứu này của Trần Nguyễn Khánh Phong góp phần thiết thực vào bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc Tà Ôi trong đời sống hiện nay.
Nguồn thông tin được tham khảo từ: baothuathienhue
Nội dung được biên tập, sáng tạo thêm bởi: thuathienhue_org
